بسم الله الرحمن الرحیم

به استفاده از روش‌ها و فنون و ابزارهای تحلیلی حل مسائل تصمیم گیری در سازمان‌ها علم تحقیق در عملیات گفته می‌شود.

هسته مرکزی علم تحقیق در عملیات ناظر به مسائل تصمیم‌گیری است. یکی از مهم‌ترین حیطه‌های علم مدیریت نیز تصمیم گیری می‌باشد.

تحقیق در عملیات به دنبال این است که از مسائل مختلف، یک مدل ریاضی درست کند و آن مدل را مبتنی بر محدودیت‌هایی که مسئله دارد حل کند و به یک جواب بهینه برسد.

کرونا محدودیت‌های ما را افزایش می‌دهد. اگر قادر باشیم این محدودیت‌ها را به زبان ریاضی ترجمه کنیم و در مدلسازی لحاظ کنیم، می‌توانیم یک تحلیل مبتنی بر تحقیق در عملیات از آن داشته باشیم.

خلاصه علم تحقیق در عملیات در یک جمله می شود تخصیص بهینه منابع، یعنی با یک سری منابع کمیاب مواجه هستیم که میخواهیم نیازها و مایحتاج‌هایی را مبتنی بر این منابع کمیاب برطرف کنیم. بیماری کرونا اکنون منابع را کمیاب‌تر و محدودتر کرده است.

یکی از حوزه‌های کاربردی علم تحقیق در عملیات، حوزه شبیه سازی است. ابزارهای مختلفی برای شبیه سازی وجود دارد: شبیه سازی گسسته پیشامد، شبیه سازی داینامیک و… .

علم تحقیق در عملیات و حوزه شبیه سازی می‌تواند کمک کند که بتوانیم رفتار شهروندان و رفتار بیماری را پیش بینی کنیم و با سناریو پردازی، تاثیرات بیماری را کاهش دهیم.

مسئله بعدی زمان بندی است. در مدل‌های زمان بندی به دنبال این هستیم که یک جواب بهینه‌ای پیدا کنیم برای ترتیب مشاغل، تخصیص افراد به شغل، تخصیص زمان به دستگاه‌ها و… .

یکی از محلهای ارتباط علم OR و علم مدیریت تولید همین حوزه زمان بندی است که در شیفت بندی پرسنل، زمانبندی وسایط حمل و نقل عمومی و… در بیماری کرونا کمک زیادی به ما می‌کند.

بحث بعدی توازن است. وقتی منابع ما محدود است گاهی لازم است منابع را تسطیح کنیم تا اینگونه در خط تولید و پروژه توازن ایجاد شود. مثلاً برنامه‌های درسی دانشگاه به‌طور مشخص زمان بندی شده است. وقتی آموزش مجازی جایگزین آموزش حضوری شد محدودیت‌هایی به وجود آمد مثل محدودیت پهنای باند، محدودیت ظرفیت کلاس مجازی، محدودیت سرور و… . در بعضی ساعات، پیک استفاده از سامانه داشتیم و در ساعات دیگری در همان روز حضور دانشجویان در سامانه کمتر بود. به طور کلی دانشجویان در بازه‌های مختلف زمانی توزیع شده بودند. در نگاه تسطیح منابع در ساعتی ۹۰۰ دانشجو است و در ساعت دیگری ۷۰۰ تا. هر دوی اینها را ۸۰۰ تا می کنیم و با جابجایی زمان سعی می‌کنیم محدودیت‌ها را اقناع کنیم.

حوزه چهارمی که به علم تصمیم در کاهش تاثیرات کرونا مرتبط می‌شود، مدیریت ریسک می‌باشد. ریسک = تاثیر * احتمال. مثلاً برای اینکه ریسک شهر را کنترل کنیم باید سناریوها و ابزارهای سنجش داشته باشیم که همین احتمالات و تاثیراتی است که باید سنجیده شود.

آن قدر حوزه سلامت و علم تحقیق در عملیات مرتبط با هم هستند که ذیل رشته مهندسی صنایع، گرایش بهینه سازی سلامت ایجاد شده است.

در مقاله‌ای که دکتر پیشوایی با عنوان پویایی شناسی و ویروس کرونا نوشتند، رفتار بیماری کرونا را در سه حوزه مبتلایان، مرگ و میر و بهبود یافتگان شبیه سازی کردند. در این مقاله سیاست قرنطینه را سیاست موفقی ندانستند.

علم تصمیم یک علم بین رشته‌ای می‌باشد مثلاً وقتی در کرونا در مناطق مختلف شهری به خروجی مدل‌های شبیه سازی می‌رسیم و می‌خواهیم تجویزهایی داشته باشیم باید نظریات جامعه شناسی را هم مد نظر قرار دهیم.

در انتهای تمام مدل‌های تحقیق در عملیات باید اعتبار سنجی کنیم و یکی از روش‌های اعتبار سنجی، نظرسنجی از خبرگان می‌باشد تا بتوانند مبنای تجویز و تصمیم‌گیری شود.